Przewlekłe suche oko, inaczej zespół suchego oka (dry eye syndrome, DES), to przewlekły stan, który dotyka coraz większą grupę osób na całym świecie. Objawia się uczuciem suchości, pieczenia, świądu, zaczerwienieniem i niekiedy zaburzeniami widzenia. W tym artykule omówimy przyczyny, objawy, diagnostykę i leczenie przewlekłego suchego oka.
- Przyczyny i czynniki ryzyka:
Przewlekłe suche oko może wynikać z różnych przyczyn, takich jak:
a. Niewystarczająca produkcja łez – może być spowodowana starzeniem się, zaburzeniami hormonalnymi, chorobami autoimmunologicznymi (np. zespół Sjögrena), lekami (antyhistaminiki, beta-blokery, leki przeciwdepresyjne) czy zabiegami chirurgicznymi na oku.
b. Nadmierna utrata łez – może być spowodowana nieprawidłowym funkcjonowaniem gruczołów Meiboma, przewlekłym zapaleniem powiek, alergiami czy ekspozycją na dym, kurz i inne czynniki drażniące.
c. Niewłaściwe rozkładanie łez na powierzchni oka – może wynikać z noszenia soczewek kontaktowych, częstego korzystania z komputerów, smartfonów czy tabletów (co prowadzi do rzadszego mrugania) oraz zaburzeń powierzchni oka (np. uszkodzenie nabłonka rogówki).
- Objawy:
Najczęstsze objawy przewlekłego suchego oka to:
a. Uczucie suchości, pieczenia, świądu lub obecność ciała obcego w oku. b. Zwiększone łzawienie, paradoksalnie będące reakcją oka na podrażnienie. c. Zmętnienie widzenia, zwłaszcza podczas czytania, pracy na komputerze lub oglądania telewizji. d. Zwiększona wrażliwość na światło, dym czy wiatr. e. Trudności z otwieraniem powiek po przebudzeniu. f. Ból i zaczerwienienie oka.
- Diagnostyka:
Diagnostyka suchego oka obejmuje:
a. Wywiad z pacjentem – lekarz ocenia objawy, styl życia, leki, choroby współistniejące oraz czynniki ryzyka. b. Badanie przedmiotowe – ocena powiek, rogówki, spojówki i filmu łzowego. c. Test Schirmera – mierzenie ilości wydzielanych łez. d. Test TBUT (tear breakup time) – ocena czasu rozpadu filmu łzowego. e. Badanie gruczołów Meiboma – ocena funkcjonowania i wydzieliny gruczołów Meiboma.
- Leczenie:
Leczenie przewlekłego suchego oka jest zindywidualizowane i zależne od przyczyn, objawów oraz nasilenia stanu. Podstawowe metody leczenia to:
a. Nawilżanie oka – stosowanie sztucznych łez, żeli lub maści łzowych, które pomagają utrzymać wilgoć na powierzchni oka. Należy wybierać preparaty bez konserwantów, zwłaszcza przy częstym stosowaniu.
b. Zmiana leków – jeśli suche oko jest spowodowane przyjmowaniem leków, warto skonsultować się z lekarzem, który może zmienić dawkę lub zaproponować alternatywny lek.
c. Leczenie zapalenia – stosowanie kropli z antybiotykami lub kortykosteroidami w przypadku infekcji lub zapalenia powiek, gruczołów Meiboma czy spojówki.
d. Leczenie zaburzeń gruczołów Meiboma – stosowanie ciepłokompresów na powieki, delikatne masowanie powiek oraz stosowanie kropli lub maści przeciwbakteryjnych.
e. Terapia hormonalna – leczenie objawów DES związanych z zaburzeniami hormonalnymi może wymagać stosowania terapii hormonalnej.
f. Blokowanie kanalików łzowych – czasowe lub trwałe zamykanie kanalików łzowych, aby zatrzymać łzy na powierzchni oka. Może być wykonane za pomocą wkładek lub za pomocą zabiegu chirurgicznego.
g. Leczenie przyczynowe – w przypadku chorób autoimmunologicznych lub innych chorób ogólnoustrojowych wymagane jest leczenie ogólnoustrojowe.
- Zmiany stylu życia:
Ponadto pacjenci mogą wprowadzić zmiany w stylu życia, które pomogą złagodzić objawy przewlekłego suchego oka:
a. Unikanie czynników drażniących – dym tytoniowy, kurz, wiatr, klimatyzacja czy ogrzewanie. b. Odpowiednie nawilżanie pomieszczeń – stosowanie nawilżaczy powietrza. c. Regularne przerwy podczas pracy z ekranami – stosowanie zasady 20-20-20 (co 20 minut, spoczynek wzroku przez 20 sekund, patrzenie na coś oddalonego o 20 stóp). d. Mruganie – świadome częstsze mruganie, aby rozprowadzić łzy na powierzchni oka. e. Dieta bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 – znajdują się w rybach, orzechach, siemieniu lnianym, które mogą pomóc zmniejszyć stan zapalny i poprawić produkcję łez.
Podsumowanie:
Przewlekłe suche oko to powszechny problem, który może znacznie wpłać na jakość życia osób dotkniętych tym schorzeniem. Kluczowe znaczenie ma zidentyfikowanie przyczyn oraz odpowiednie leczenie i modyfikacja stylu życia. Warto również regularnie kontrolować stan oczu u lekarza okulisty, aby monitorować i modyfikować leczenie w razie potrzeby. W niektórych przypadkach może być konieczne zastosowanie bardziej zaawansowanych metod leczenia, takich jak terapia hormonalna czy blokowanie kanalików łzowych.
Wczesne rozpoznanie i leczenie przewlekłego suchego oka może zapobiec pogorszeniu się objawów oraz powikłaniom, takim jak uszkodzenie rogówki, zakażenia oka czy trudności z noszeniem soczewek kontaktowych. Pamiętaj, że dbanie o zdrowie oczu i odpowiednie nawilżanie pomieszczeń, w których przebywasz, to proste kroki, które mogą przynieść znaczną poprawę komfortu życia osób z przewlekłym suchym okiem.
Przypisy:
- The definition and classification of dry eye disease: report of the Definition and Classification Subcommittee of the International Dry Eye WorkShop (2007). The Ocular Surface, 5(2), 75-92.
- Bron, A. J., de Paiva, C. S., Chauhan, S. K., Bonini, S., Gabison, E. E., Jain, S., … & Sullivan, D. A. (2017). TFOS DEWS II pathophysiology report. The Ocular Surface, 15(3), 438-510.
- Lemp, M. A. (2008). Management of dry eye disease. American journal of managed care, 14(3 Suppl), S88.
- Craig, J. P., Nichols, K. K., Akpek, E. K., Caffery, B., Dua, H. S., Joo, C. K., … & Stapleton, F. (2017). TFOS DEWS II definition and classification report. The Ocular Surface, 15(3), 276-283.
- Pflugfelder, S. C. (2004). Antiinflammatory therapy for dry eye. American journal of ophthalmology, 137(2), 337-342.