Zeza, również znana jako strabismus, jest zaburzeniem, które dotyczy niewłaściwego ustawienia oczu. W wyniku tego jedno oko lub oba oczą patrzą w różnych kierunkach, powodując trudności w prawidłowym postrzeganiu obrazów. W poniższym artykule przedstawimy różne rodzaje zeza oraz metody leczenia stosowane u dzieci i dorosłych.
1. Rodzaje zeza
Zeza można klasyfikować na podstawie kierunku, w którym odchylenie oka występuje. Istnieje kilka rodzajów zeza, które obejmują:
1.1 Zeza zbieżnego
Zeza zbieżnego, również nazywanego esotropią, występuje, gdy jedno oko skierowane jest do wewnątrz, w kierunku nosa. Ten rodzaj zeza może być stały lub okresowy, występując tylko w pewnych sytuacjach, takich jak podczas czytania.
1.2 Zeza rozbieżnego
Zeza rozbieżnego, zwanego również egzotropią, występuje, gdy jedno oko odchyla się na zewnątrz, z dala od nosa. Podobnie jak zeza zbieżnego, może być stały lub okresowy.
1.3 Zeza pionowego
Zeza pionowego, inaczej hipertropią lub hipotropią, występuje, gdy jedno oko odchyla się w górę lub w dół w stosunku do drugiego oka. Może być również stały lub okresowy.
1.4 Zeza skośnego
Zeza skośnego, znany również jako cyclotropia, występuje, gdy jedno oko obraca się nieprawidłowo wokół swojej osi. Jest to rzadszy rodzaj zeza i może występować samodzielnie lub w połączeniu z innymi rodzajami zeza.
1.5 Zeza przerywanego
Zeza przerywanego, zwanego również zeza przemiennym, charakteryzuje się występowaniem okresów prawidłowego ustawienia oczu oraz okresów zeza. Występuje częściej u dzieci.
2. Przyczyny zeza
Zeza jest spowodowana zaburzeniem równowagi między mięśniami kontrolującymi ruch oka, co prowadzi do niewłaściwego ustawienia oka. Czynniki ryzyka wystąpienia zeza obejmują wcześniactwo, genetykę, problemy neurologiczne, urazy głowy, choroby oczu oraz inne zaburzenia wzrokowe.
3. Leczenie zeza
Wybór metody leczenia zeza zależy od rodzaju zeza, nasilenia objawów oraz wieku pacjenta. Najważniejszym celem leczenia jest osiągnięcie prawidłowego ustawienia oczu oraz poprawa współpracy między nimi. Oto niektóre z metod leczenia zeza:
3.1 Okulary
W przypadku zeza zbieżnego lub rozbieżnego często pierwszym krokiem leczenia jest zastosowanie korekty optycznej w postaci okularów. Okulary mogą korygować wadę refrakcyjną, która może być przyczyną zeza, taką jak dalekowzroczność, krótkowzroczność lub astygmatyzm.
3.2 Terapia wzrokowa
Terapia wzrokowa, znana również jako ortoptika, obejmuje ćwiczenia wzrokowe mające na celu poprawę kontroli mięśni oczu oraz współpracy między nimi. Terapia wzrokowa może być stosowana w połączeniu z innymi metodami leczenia, takimi jak okulary lub leczenie farmakologiczne.
3.3 Leczenie farmakologiczne
Leki, takie jak toksyna botulinowa (Botox), mogą być stosowane w leczeniu zeza, szczególnie w przypadkach, gdy inne metody leczenia okazały się nieskuteczne. Toksyna botulinowa działa przez osłabienie mięśni oka odpowiedzialnych za nieprawidłowe ustawienie, co prowadzi do poprawy ustawienia oczu. Leczenie farmakologiczne może być stosowane jako metoda krótkoterminowego leczenia lub jako krok wstępny przed zabiegiem chirurgicznym.
3.4 Terapia okluzyjna
Terapia okluzyjna, znana również jako zasłanianie oka, polega na czasowym zasłanianiu zdrowego oka w celu zmuszenia dotkniętego zeza oka do intensywniejszej pracy. Terapia ta może być szczególnie skuteczna u dzieci, które mają amblyopię (leniwe oko) spowodowaną zeza. Terapia okluzyjna może być stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi metodami leczenia, takimi jak terapia wzrokowa.
3.5 Chirurgia
W niektórych przypadkach, gdy inne metody leczenia okazują się nieskuteczne, konieczna może być operacja w celu korekty zeza. Operacja polega na skróceniu lub wydłużeniu mięśni oczu, co prowadzi do poprawy ustawienia oczu. Chirurgia może być stosowana zarówno u dzieci, jak i dorosłych.
4. Leczenie zeza u dzieci
Wczesne wykrycie oraz leczenie zeza u dzieci jest kluczowe, ponieważ może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku oraz zaburzeń wzrokowych, takich jak amblyopia. W przypadku dzieci leczenie zeza może obejmować terapie, takie jak korekcja optyczna, terapia wzrokowa, terapia okluzyjna oraz leczenie farmakologiczne. Chirurgia może być również stosowana u dzieci, jeśli inne metody leczenia okazują się nieskuteczne.
5. Leczenie zeza u dorosłych
Leczenie zeza u dorosłych jest podobne do leczenia u dzieci, jednak może być nieco trudniejsze, ponieważ dorośli mają mniej plastyczny układ wzrokowy. Mimo to, leczenie zeza u dorosłych może obejmować korekcję optyczną, terapię wzrokową, leczenie farmakologiczne oraz chirurgię. W niektórych przypadkach terapia okluzyjna może być również stosowana u dorosłych.
6. Podsumowanie
Zeza to zaburzenie, które dotyczy niewłaściwego ustawienia oczu, prowadząc do trudności w prawidłowym postrzeganiu obrazów. Istnieje wiele rodzajów zeza, takich jak zeza zbieżnego, zeza rozbieżnego, zeza pionowego, zeza skośnego oraz zeza przerywanego. Leczenie zeza zależy od jego rodzaju, nasilenia objawów oraz wieku pacjenta.
Metody leczenia zeza obejmują korekcję optyczną (okulary), terapię wzrokową, terapię okluzyjną, leczenie farmakologiczne oraz chirurgię. Wczesne wykrycie i leczenie zeza, zwłaszcza u dzieci, jest kluczowe, aby zapobiec trwałym uszkodzeniom wzroku i innym zaburzeniom wzrokowym.
Dorosłym z zezem mogą być oferowane podobne metody leczenia, chociaż proces leczenia może być bardziej wydłużony i trudniejszy ze względu na mniejszą plastyczność układu wzrokowego u osób dorosłych. Niezależnie od wieku pacjenta, odpowiednie leczenie zeza może przyczynić się do poprawy jakości życia i zdolności do prawidłowego funkcjonowania wzrokowego.
